Paranoid Baskıcı Ruh Hali

  Paranoya bir akıl hastalığıdır, fakat paranoid ruh hali, bir kişilik tipidir. Çevremizde gördüğümüz bazı zor insanların farklı özellikleri vardır. Bu özellikler şunlardır:   Kuşkucudurlar: Yeterli bir temele dayanmaksızın başkaları tarafından sömürüleceği ve kullanılacağı veya zarar göreceği beklentisi içindedirler. 
  Güvensizdirler: Yerli yersiz dostlarının veya iş arkadaşlarının kendilerine olan bağlılıklarını ve güvenirliklerini sorgularlar. Sürekli savunma duygusu içerisindedirler. 
  Alıngandırlar: Basit söz ve olaylardan aşağılandığı veya kendilerine kötülük yapıldığı şeklinde anlam çıkarırlar. Komşusundan "Beni rahatsız etmek için çöpü dışarıya erken koydu" diyerek kuşkulanırlar. 
  Kincidirler: Kin beslerler; kendilerine yapılan onur kırıcı davranışları veya görmezlikten gelinmeyi unutmazlar, affetmezler. 
  Sıradırlar: Fazla sır saklarlar. Söylediklerinin kendilerine karşı kullanılacağından yersiz yere korktukları için başkalarına kendi sırlarını vermezler. 
  Öfkelidirler: Önemsenmemeye veya görmezlikten gelinmeye öfke ve karşı saldırı ile tepki gösterirler. 
  Kıskançtırlar: Yerli yersiz kıskançlık gösterir, eşlerinin cinsel sadakatini sorgularlar. 

     Her Şey Büyüteç Altında

   "Öküzün altında buzağı arayan" tipler olarak bilinen bu kişiler, zor insanlardır. Yakınlarına hayatı dar ederler. Olaylar arasında akla hayale gelmeyecek bağlantılar kurarlar. 

  Paranoid ruh halinde olan kişilerin algı yetenekleri çok gelişmiştir. Her türlü belirsizliği ayıklamaya çalıştıkları için yakınlarını çok bunaltırlar. Her olayı; neden-niçin düzleminde sorgularlar. Hesap sormayı çok severler. 

  O kadar kuşkucudurlar ki, insanlar onlara gerçekleri söylemekten çekinir. Bu duruma tahammül etmek o kadar zordur ki, en sevdikleri insanları bile yanlarından kaçırırlar. 

  Her olayı, suç ortaklığı, dost-düşman düzlemi içinde değerlendirirler, insanları, "benim dostum" veya "benim düşmanım" diye sınıflandırırlar.  

    İstihbaratçı Olurlar 

  Paranoid kişilerin, başkalarının göremediklerini gördüklerinden kuşku yoktur. Onlara göre hiçbir olay, rastlantısal ve nedensiz değildir. Komplo teorilerini çok üretirler. Sürekli tehdit altında olma duygusu ile yaşarlar. 
  Paranoid kişiler, mini minnacık bağlantıları görmekte çok başarılıdırlar. Dil sürçmeleri, kısa bocalamalar ve küçük yalanlar onlar için büyük delil gibidir. Saflık, dürüstlük ve güveni tehdit olarak değerlendirirler. Bunlar güvenlik görevlisi iseler, abartılı raporlar yazarlar ve yöneticilerini yanlış yönlendirirler. 

    Şeref ve Sadakat Düşkünlüğü 

  Her şeyi biraz siyah-beyaz gibi, dost-düşman gibi kategorize ederler. Herhangi bir organizasyon planladıkları zaman, inanç ve sadakate dayalı bir gerçeklik oluştururlar. 
  Mezhep, aile, iş, politik parti, dinî hareket veya askerî görev gibi alanlarda, şeref ve sadakat benzeri kavramları somutlaştırmaya çalışırlar ve bunları çok vurgularlar. 
  İcraatlarıyla ilgili küçük bir onay, minik bir övgü yüreklerini hoplatır ve sevindirir. Yahut küçük bir ret göstergesi, onlarda öfke nöbeti yapabilir. 
  Paranoid insanlara inanmanız çok önemlidir, insanlar onlara uyduğu sürece mutlu, sevgi dolu ve vericidirler. Kendilerine uyulmaması onları incitir. 
  Paranoid insanların göremediği şey, kendilerini ölesiye korkutan belirsizliği kendilerinin meydana getirdiğidir. 
  Açık ve dürüst konuşan insanları, samimiyet testinden geçirirler, içlerindeki en olumsuz duyguları ortaya çıkartmak için, karşılarmdakini öfkelendirirler. Eğer kendilerine düşman olmadığına tam kanaat getirirlerse, o zaman işbirliğine girerler. 

    Tartışma Faydalıdır 

  Karşı tarafın ne düşündüğünü çok merak ederler. Hile sezdiklerinde öyle şiddetli saldırırlar ki, ne olduğunu anlayamazsınız. 
  Saldırılarında hep sadakati sınamaya çalışırlar. Siz, açık ve net cevaplar verirseniz tartışma biter. Kaçamak, geçiştirici cevaplar alırlarsa test etmeye devam ederler. Böyle durumlarda bütün gece sürecek tartışmaya hazır olun. 
  İhanet edenler listesine dahil olmak istemiyorsanız eğer kararlı, sabırlı davranarak ikna yöntemleri ile doğrularınızda ısrar etmeniz gerekir. En küçük yalanınız, gizli kapaklı işiniz, sizi hemen hain ve düşman sınıfına sokabilir. 
  Paronaya ruh hali içinde olanlar, abartmaya yatkın oldukları için çok tartışırlar. Bir şeyin nedeninin bilinmemesi onlar açısından komplo teorisi anlamına gelir. Her şey basit ve açık olmalıdır. 
  Böyle kişilerle yaşıyorsanız ve yaşamak zorundaysanız, günün her saatinde yeniden güven kazanmanız gerekecektir. Bu kişiler güveni, hep başkalarının davranışlarında ararlar. Aslında yaşadıkları güvensizlik, kendi kafaları içindedir. 
  Zor affederler paranoidler. Öç aldıkça, acılarının dineceğini zannederler. Ama hiç de öyle olmaz, intikam almaya yönelik davranışları acılarını daha da arttırır. Farkında olmadıkları bu durum kendilerini seven insanları ve dostlarını yanlarından uzaklaştıracaktır. Paranoid benlik hep huzursuzdur, acı çeker, sürekli kendisini tehdit altında hisseder. Kendileri gibi düşünmeyen ve yaşamayan insanları, düşman görme eğilimi sağlıklı bir ruh hali değildir. Böyle insanların mutlu görünümleri pek yoktur. Mutlu görünenler de sahtedirler. Güç ellerinden gittiğinde kendilerini çok kötü hissederler.  

    Bulaşıcı Paranoya 

  Paranoid kişiler, sürekli ip ucu peşindedirler. Olayları büyüteç altına alırlar. Sevdikleri insanı daha çok sıkıştırırlar, onları çapraz soruşturmadan geçirirler. Eski defterleri açarlar.
  Paranoid insanlar, önce kendileri yanılırlar, sonra başkalarını yanıltırlar. Öyle kararlı ve inandırıcıdırlar ki, karşı tarafı adeta hipnotize etmiş gibidirler. Söylediklerine gönülden inanırlar, bunun için de inandırırlar. Yanlış düşünce ve inanışlarını pek çok kimse paylaşabilir. 
  Paranoidler, bir ülke yöneticisi, iseler silah sanayiine fazla önem verirler. Kitlesel bir iç düşman oluşturup, aslında yasalara saygılı olan insanları potansiyel tehlike olarak algılarlar. 

   İnternetteki Paranoidler 

  Borsadaki iniş çıkışlar veya bugün medeniyet harikası dediğimiz şeyler, bir zamanlar paranoid bir çılgının düşüncesiydi. Sıradışı, aykırı, abartılı ve farklı düşünme yetenekleri bugün internette jet hızıyla yolculuk ediyor. 
  Sağlık safsataları, dedikodular, yatırım planları, komplo teorileri, savaş planları, gazetelerdeki köşe yazıları paranoid kişilerin birer senaryoları olabilir. 
  İnternette pek çok parlak fikir yığını arasında, yolunuzu bulmanız hiç de kolay değildir. Bir fikrin kulağa hoş gelmesi, onun doğru olduğu anlamına gelmez. Sınanmaya uygun olan fikirleri mutlaka test etmelisiniz. 
  İnternetteki bilgi kirliliği "yaratıcı düşünce" merakı ile ilgilidir, insani yaratıcılık özelliği, olaylara farklı bakabilmek anlamına gelir, işte, paranoid kişiler bunu iyi yaparlar. İnternetteki fikir kirliliğinden zarar görmemek için, iyi anlamadığınız bir fikre inanmamalısınız ve buna para yatırmamalısınız. 
  İnternette yer alan; kanseri iyileştiren gizli ilaçlar, astrolojinin gücü, geleceği bilmenin yolları, büyülü zayıflama yöntemleri, psişik olaylar, çarpıcı fikirler, genelde kendilerine inanmış ve etkileyici paranoidlerin safsatalarıdır. Bu tarz çarpıcı, yaldızlı ve merak uyandıran konularla karşılaştığınızda dikkat etmelisiniz. 
  Paranoidler, gizli gerçeklere çok meraklıdırlar ve bunlara inanırlar. Sahte peygamberlik iddiasının sahipleri onlar arasından çıkar. Böylelerine hayır demeyi bilmek gerekir.      Paranoid öngörüşe sahip olanlar, insanların hayal dünyalarına çok iyi hitap ederler. Mucize olarak adlandırılan pek çok buluş, paranoid bir insanın eseri olabilir. 
  Paranoid bir insanın faydalı fikirleri olabilir. Yaptıkları uyarılar ile insanı yanlışlardan korurlar. Paranoid ruh halini yaşayan bir ekonomist, öngörüsüyle size para biriktirmenizi söyleyebilir. Paranoid olan bir hekim, zararlı alışkanlıkların kötü sonuçlarını anlatmak suretiyle sizin canınızı sıkabilir. Paranoid bir çevreci de, gezegenimizi korumak için çok geç kalındığına sizi inandırabilir. 
  Paranoidlere ait fikirlere inanılırsa, yaşamda köklü değişiklikler yapmak gerekebilir. Bu nedenle işe yarayıp yaramadığı iyice araştırılmalıdır. 

    Kıskanç Canavarlar 

  En yaygın paranoid özellik kıskançlıktır. Bu özellik aile yaşamını tehdit eder. Bazı durumlarda bu fikr-i sabit ilaç kullanmayı gerektirecek kadar ileri gider ve kıskançlık paranoyası haline dönüşür. Artık bu kişilerin beyinlerinde kıskançlığı yöneten hücrelerin kimyası bozulmuştur. 
  Sadakat, kıskanç tiplerin her şeyidir. Hep sadakati sorgularlar. Bu konudaki ufak bir belirsizlik ve şüphe onların dünyalarını alt üst eder. Sordukları masum sorularla kurbanlarını bunaltırlar. Eşi birisiyle görüşmesinden endişe duyarsa, kıskanç kişi bundan hoşlanır. 
  Kıskanç tip kurbanını korur, okşar, iyilikler yapar. Tek beklediği sadakat ve kendisini eşine adamasıdır. Bunu defalarca ispatlamak zorundadır. 
  Hiçbir normal insan, paranoid tiplerin bekledikleri zihinsel saflıkta olamaz. 
  Kıskanç eşlerle beraber yaşamak zorunda olanlar, kıskanç sorulara cevap verip olayı pekiştirmek yerine şunu söylemelidirler:
 "Benim cinsel sadakatimi sorgulaman, ürkütücü ve son derece incitici. Ben başka kişilerle beraber olan tiplerden değilim. Bundan emin ol, kontrol etmene gerek yok. Buna izin vermem. Ya benim sadık olduğuma güven, yahut bu ilişki hemen bitsin." Kesinlikle kararlı olun, evliliğinizi sınava sokmayın. 
  Paranoid Kişi, İki Şeyi Öğrenirse Paranoidlikten Kurtulur! 
1. Belirsizliğe tolerans göstermeyi. 
2. ihanet ve güvensiz olarak algıladığı şeyi affetmeyi. Tedavide de zaten bunlar amaçlanır. 

Prof. Dr. Nevzat Tarhan