Beynin Temel Yapısı

İnsan beyni üç ana bölümden oluşmaktadır; arka beyin, orta beyin ve ön beyin. Arka ve orta beyin biyolojik varlığın sürdürülmesini sağlarken, ön beyin duygusal ve düşünsel hayatın düzenlenmesini sağlar. Bu üç yapı her ne kadar birbirinden farklı işlevlere sahip olsalar da  tek bir beyin olarak çalışır ve görevlerini tek bir beynin faaliyeti olarak yerine getirirler.

  Arka Beyin

  Arka beyin, medulla, beyincik ve ponstan oluşur. Arka beyinde bulunan bu üç yapının da hayatı sürdürmek gibi önemli işlevleri bulunmaktadır.

  Medulla (Bulbus ya da soğaniliği): Medulla, omurilik ile beynin birleştiği yerde bulunan hafif şişkin bölgedir. Otonom sinir sistemini kontrol eder yani kalbin atışını, solunumu, kan basıncını. Organizmanın dik durmasına yardımcı olur.  Yaklaşık 3,5-4 cm uzunluğundaki bu yapıda omurilikten çıkan ve beyinden inen sinirler bulunmaktadır. Bu sinirler çaprazlama inerek beynin sağ tarafını vücudun sol tarafına, beynin sol tarafını vücudun sağ tarafına bağlamaktadırlar.

  Beyincik (Serebellum): Beyincik beyin sapının hemen arkasında bulunan bükümlü yapıdır. İçte beyaz, dışta gri cevherden oluşur. Beyin ağırlığının yaklaşık %10'una sahip beyincik, bütün istemli ve istem dışı kas hareketlerinin koordinasyon merkezidir. Duyu organlarından gelen tüm bilgiler ile büyük beyin kabuğundan kaslara iletilmek üzere gelen emirler beyincikte toplanmaktadır. Beyincik kendisine gelen  uyarılar ile emirleri birbiriyle koordine etmekte ve sonucu kaslara iletmektedir. 
  Beyincik, kısaca vücudun denge kontrolorüdür. Bu denge, vücutta cereyan eden motor faaliyetler ve bu faaliyetleri yapan dokuların ahenkli bir şekilde işlenmesini sağlar. Denge, bilhassa yürüme esnasında sağlanır. Ayrıca, ayakta durmayı sağlayan reflekslerin (proprioseptif) üst merkezi, beyinciktir. Motor fonksiyonları (hareket fonksiyonları) iradeli, düzenli yapılır. Ayrıca peşpeşe yapılan takip hareketleri (bir adımın öbürünü takib etmesi) beyincik sayesinde mümkün olur.
  Beyincik hasar gördüğünde isedenge bozuklukları, yürüme ve hareket güçlükleri oluşmaktadır. 

  Pons: Pons diğer adıyla köprü beyinciğin iki lobu ile beyin ve beyincik arasında ilişki kurmaktadır, Solunumla ilgili bölümler burada yer almaktadır.

  Orta Beyin

  Ön ve arka beyinden daha küçük bir yapıya sahip olan orta beyin, ön ve arka beyni birbirine bağlamak ve aralarındaki iletişimi sağlamak temel görevidir. İçinde kişinin görme ve işitme işlemlerini gerçekleştirmesini sağlayan nöronlar bulunmaktadır. 

  Ön, arka ve orta beynin iletişimini gerçekleştiren ve birbirlerinden kopmamasını sağlayan beyin sapı ve retiküler formasyon adlı iki yapıya ev sahipliği yapmaktadır. Bulbus, pons ve orta beynin tümünden oluşan beyin sapı, beynin ortasındaki esas merkezlere bağlıdır. Tüm iç organlarımızı kontrol eder. Otonom sinir sistemiyle bağlantısı vardır ve refleksleri kontrol eder. Bu bölgedeki hasarlar kalbin ve solunumun durmasına yol açabilmektedirler. 

  Retiküler formasyon beyin sapından çıkarak talamusa kadar genişleyen, diğer merkezi çekirdek yapıların üzerinden geçen nöral ağdır. Retiküler sistem, genel uyarılmışlık ve farkındalık halimizi denetlemede önemli rol oynar.

Ön Beyin

  Arka ve orta beyinden daha karmaşık bir yapıya sahip olan ön beyin, talamus, limbik sistem ve beyin kabuğu olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. 

  Talamus: Beyin yarıkürelerin içinde, beyin sapının hemen üstünde sinir hücresi çekirdeklerinden oluşan yumurta biçimli iki öbek talamusu oluşturmaktadır. Talamus çeşitli bölgeden gelen girdileri alır ve yansımaları kortekse yollar. Talamus, kabuğun ana girişlerinin geçtiği yer, her biri yeni kabuğun bir alt bölümüyle ilişkili olacak biçimde yaklaşık iki düzine bölgeden oluşmuştur. Talamus'un her bir bölgesine, bilgileri gönderdiği kabuk bölgesinden bir sürü bağlantı gelir.

  Koku duyusu hariç tüm duyusal uyaranlar talamustan geçer yani duyular için istasyon görevi görür. Çevrede olanlardan haberdar olma, bu durumlara karşı tetikte olma ve dikkat gibi fonksiyonların sağlanması ve düzenlenmesinde de talamus’un önemli bir rolü vardır.

  Hipotalamus: Beynin üçyüzde birini oluşturan hipotalamus, talamus ile hipofiz bezinin ortasında bulunmaktadır. Merkezi sinir sisteminin en çok kan damarları ile örülü kısmı olup bütün organizmanın kimyasal durumuna en duyarlı yeridir. Hipotalamus "heyecan" ve "arzuların" denetlendiği merkezdir. Cinsel davranş, yeme, içme vb istekler bu merkez tarafından yönetilir. 
  
  Vücut dengesini sağlar, eğer vücut çok ısınırsa, hipotalamus bunu algılar ve derideki kapilerdamarların genişlemesini sağlar, bu da vücudun soğumasına yol açar. Aynı zamanda hipofiz bezini de kontrol eder.

  Limbik Sistem: Ön beyin ile beyin sapının yukarısında yer alan limbik sistem nöron ağından oluşur. Limbik sistem koku alma, beslenmeyi düzenleme, korku, heyecan ve cinsel duyguları yaratma, koruma ve saldırı dürtülerini ve davranışlarını yönetme gibi işlevleri yerine getirir. 
  
  Amigdala ve hipokampus, limbik sistemin önemli birer parçasıdır. Amigdala, öğrenilmiş davranışları ve heyecanları kontrol eder. Hipokampusun ise öğrenme ve hafıza olaylarında önemli rolü vardır. Hipokampus kısa süreli belleğe gelen bilginin uzun süreli belleğe dönüştürülerek kalıcı hale gelmesini sağlar. 

  Beyin Kabuğu: Korteks, kalınlığı 2- 6 mm arasında olup beynin yarımkürelerinin dış yüzeylerini kaplamaktadır. Yeni doğanda düz bir yüzeye sahipken beyin geliştikçe kıvrımlar oluşur ve korteks genişler. 

  Korteks, düşüncenin merkezidir. Görme, işitme, konuşma, yaratma, düşünme gibi üst düzey zihinsel fonksiyonları yönetir. Tüm duyularımız aracılığı ile algıladıklarımızı bir araya getirip "anlam" ürettiğimiz merkez burasıdır.